Αρχικά, είναι σημαντικό να ξεκαθαριστεί ότι ο ψυχολόγος δεν είναι ψυχίατρος. Είναι δύο εντελώς διαφορετικές ειδικότητες που ο ρόλος τους συγχέεται πολύ συχνά. Σημαντικότερη διαφορά των δύο αυτών επαγγελμάτων είναι η φαρμακοθεραπεία. Με λίγα λόγια, ο ψυχίατρος χορηγεί φάρμακα στους ασθενείς του ενώ ο ψυχολόγος όχι. Ο ψυχίατρος ενδιαφέρεται κυρίως για τη διάγνωση και θεραπεία των ατόμων με σημαντική ψυχική διαταραχή και ψυχώσεις, όπως π.χ. σχιζοφρένεια, διπολική διαταραχή, διαταραχή πανικού και γενικά ασχολείται με άτομα που εμφανίζουν παθολογική συμπεριφορά και συμπτώματα.
Αντίθετα, ο ψυχολόγος και ειδικότερα ο συμβουλευτικός ψυχολόγος ασχολείται κυρίως με άτομα που αντιμετωπίζουν και βιώνουν καθημερινά προβλήματα και καθημερινές ανθρώπινες εμπειρίες, όπως οικογενειακά προβλήματα, προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις τους, χωρισμός, απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, και το επακόλουθο πένθος, άγχος στην καθημερινότητά ή στην εργασία τους, στεναχώρια. Επίσης, ο συμβουλευτικός ψυχολόγος βοηθάει και συνδιαλέγεται αποτελεσματικά με άτομα που εμφανίζουν κάποια στιγμή στη ζωή τους κατάθλιψη ή έλλειψη ενδιαφέροντος για τη ζωή τους, μεταπτώσεις στη διάθεσή τους. Άτομα με χρόνιες ασθένειες όπως ο καρκίνος, καρδιοπάθειες, νεφρική ανεπάρκεια που επηρεάζουν άμεσα την ψυχική υγεία του ατόμου και η έκβαση των οποίων εξαρτάται σε ένα μεγάλο βαθμό από την ψυχολογία του μπορούν να βοηθηθούν επαρκώς από τη συμβουλευτική-ψυχοθεραπεία. Οι διατροφικές διαταραχές, όπως η νευρική ανορεξία και η βουλιμία μπορούν να αντιμετωπιστούν σε μεγάλο βαθμό με τη βοήθεια της συμβουλευτικής και της ψυχοθεραπείας.
Η επικρατούσα άποψη για το ρόλο του ψυχολόγου ότι "κάνει" κάτι στον πελάτη έτσι ώστε να τον θεραπεύσει από την "αρρώστια", είναι ένας μύθος. Αντίθετα, ο συμβουλευτικός ψυχολόγος "βρίσκεται μαζί" με τον πελάτη με τέτοιο τρόπο ώστε να διευκολύνει και να προωθήσει την προσωπική του ανάπτυξη. Ο συμβουλευτικός ψυχολόγος είναι ειδικά εκπαιδευμένος ψυχολόγος ο οποίος έχει μεγάλη εμπειρία στο να βοηθάει ανθρώπους να διαπραγματεύονται αποτελεσματικά τα συναισθηματικά και άλλα προσωπικά τους προβλήματα.
Ο συμβουλευόμενος είναι αυτός που κρύβει βαθειά μέσα του τη λύση σε κάθε πρόβλημά του. Ο ψυχολόγος είναι αυτός που θα προσπαθήσει μέσα από τη συμβουλευτική-ψυχοθεραπεία να «βγάλει», να εκμαιεύσει αυτή τη λύση, να ξετυλίξει το «γόρδιο δεσμό» της ψυχής του συμβουλευόμενου. Αυτή η λύση θα είναι και αυτή που θα ταιριάζει στο άτομο, στα χαρακτηριστικά και στην προσωπικότητά του γιατί θα «έχει βγει από μέσα του». Αυτό είναι και το υποστηρικτικό (καθοδηγητικό) κομμάτι της συμβουλευτικής. Απ’ την άλλη μεριά η συμβουλευτική μπορεί να πάρει το ρόλο της παρέμβασης (παρεμβατική συμβουλευτική) σε ειδικές περιπτώσεις. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο συμβουλευτικός ψυχολόγος προβαίνει σε άμεσες συμβουλές-οδηγίες που ταιριάζουν με τα χαρακτηριστικά και την προσωπικότητα του θεραπευόμενου και αφού πιστεύει ότι είναι ικανές να τον βοηθήσουν.
Κάθε άτομο είναι διαφορετικό, ξεχωριστή προσωπικότητα με τα δικά της χαρακτηριστικά και το δικό του χαρακτήρα. Αυτή είναι και η πεμπτουσία της συμβουλευτικής ψυχολογίας και ειδικότερα της προσωπο-κεντρικής ψυχοθεραπείας (person-centred counselling).
Ο ψυχολόγος είναι ο συνοδηγός του συμβουλευόμενου στο προσωπικό ταξίδι του τελευταίου προς την αλλαγή και την προσωπική του ανάπτυξη. Οδηγός σε αυτό το ταξίδι είναι ο συμβουλευόμενος και όχι ο σύμβουλος. Ο συμβουλευτικός ψυχολόγος / σύμβουλος είναι αυτός που θα δείχνει τον "δρόμο" στον συμβουλευόμενο και θα συμπορεύεται μαζί του μέχρι να φτάσει στον τελικό προορισμό, την αυτοπράγματωση. Ο δρόμος αυτός μπορεί άλλοτε να είναι σύντομος και ευκολοδιάβατος και άλλοτε μακρύς και δύσβατος.Το μοίρασμα της εσωτερικής πραγματικότητας και του εσωτερικού κόσμου του συμβουλευόμενου «προκαλεί» την ποιοτική αναβάθμιση της σχέσης συμβουλευόμενου - συμβούλου σε σχέση θεραπευτική. Μέσα από αυτήν τη σχέση ο συμβουλευόμενος / θεραπευόμενος θα κάνει το πρώτο βήμα προς την αλλαγή και την προσωπική του ανάπτυξη.
Ο συμβουλευτικός ψυχολόγος ενδιαφέρεται κυρίως για τις κρυμμένες δυνάμεις & δυνατότητες, το υποστηρικτικό περιβάλλον του ενδιαφερόμενου και του συστήματος στο οποίο ανήκει αυτός (π.χ. οικογένεια ), για τους τρόπους επικοινωνίας και συνδιαλλαγής του ατόμου με αυτά τα περιβάλλοντα (συστήματα), τους ρόλους, τους κανόνες, και τους στόχους που υιοθετεί, καθώς και για το στάδιο της ψυχο-κοινωνικής ανάπτυξης στο οποίο βρίσκεται.
Η διαδικασία της ψυχολογικής θεραπείας περιλαμβάνει κυρίως διάλογο και σκέψη. Ο ενδιαφερόμενος μιλάει για τον εαυτό του και το πρόβλημα που τον απασχολεί, ενώ ο συμβουλευτικός ψυχολόγος τον ενθαρρύνει να σκεφτεί πάνω σε θέματα που -κατά την άποψή του- σχετίζονται με το/τα πρόβλημα/ τα, και να επεξεργαστεί νέες λύσεις στο πρόβλημα/τα αυτό/ά.
