Eφηβεία

Οι φάσεις της εφηβείας.

Προεφηβεία: 9-10 ετών*
Εφηβεία:
     - Πρώτη εφηβική φάση: Αλλαγές στην εμφάνιση και στη συμπεριφορά ( 11-12 χρονών)*.
     - Μέση εφηβική φάση: Απομόνωση / σημασία της ομάδας ( 13-15 χρονών)*.
    - Όψιμη εφηβική φάση: Αρχή του τέλους ( 15-18 χρονών)*.
Μετεφηβική περίοδος: 18-22 χρονών.
Ενηλικίωση: από τα 22 και μετά.


   Η υπαρξιακή αναστάτωση που φέρνει η εφηβεία αρχίζει να κάνει αισθητή την παρουσία της ανάμεσα στα 10 και στα 12 χρόνια, παρ’ όλο που αυτό δεν αποτελεί κανόνα. Δεν υπάρχει σαφής διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην παιδική ηλικία και στην εφηβεία. Υπάρχουν νέοι που μεγαλώνουν πιο αργά και άλλοι που δεν ωριμάζουν ποτέ ή άλλοι που «γερνούν» πριν την ώρα τους.
*Ηλικίες κατά προσέγγιση.

Εφηβεία: η ''άγρια'' 

 ηλικία.

 

   Η εφηβεία του παιδιού είναι μια περίοδος κρίσης για το ίδιο και ταυτόχρονα για όλη την οικογένεια. Έφηβοι και γονείς φαίνεται ξαφνικά να μιλούν άλλη γλώσσα. Οι γονείς παρακολουθούν το παιδί τους να μπαίνει στο «τούνελ» της εφηβείας και αναρωτιούνται με αγωνία τι μπορεί να κρύβεται στην άλλη άκρη, στο τέλος του. Δικαιολογημένα αγωνιούν και πολλές φορές βρίσκονται σε αδιέξοδο χωρίς να ξέρουν τι να κάνουν. Μη φοβάστε! Μέσα από όλα αυτά βγαίνει ένας νέος άνθρωπος, ανάλογος με το παιδί που ξέρατε και αντάξιος των προσπαθειών και των αγώνων που έχετε καταβάλει για την ανατροφή του.
   Η εφηβεία χαρακτηρίζεται από τεράστιες βιολογικές, συναισθηματικές και ψυχολογικές αλλαγές αλλά και από την προσπάθεια του εφήβου να προσαρμοστεί σε αυτές. Η κατάσταση αυτή επιτείνεται από τη σύγχρονη κοινωνία και τις συνθήκες που επικρατούν σε αυτή, τις συνεχείς, δηλαδή, και ραγδαίες μεταβολές, την ανασφάλεια και την κρίση αρχών και αξιών.
   Οι έφηβοι μπορούν να κάνουν οτιδήποτε περνάει από το χέρι τους προκειμένου να πετύχουν τους δύο βασικούς τους στόχους: την αίσθηση ότι ανήκουν στην κοινωνική ομάδα και την αίσθηση της ατομικότητας. Παρόλο που φαίνονται αντίθετοι οι δύο αυτοί στόχοι, είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, αφού το παιδί προσπαθεί να ενταχθεί στην κοινωνική ομάδα (π.χ. οικογένεια, παρέες, ομάδα) και την ίδια στιγμή να διαμορφώσει την ανεξάρτητη προσωπικότητά του, βρίσκοντας μέσα στον κόσμο μια δική του θέση που θα δίνει νόημα και ευτυχία στη ζωή του. Μέσα σε αυτήν του την προσπάθεια το παιδί είναι πολύ πιθανόν να χρησιμοποιήσει λανθασμένες μεθόδους και να δείξει αρνητική συμπεριφορά.
   Τα χαρακτηριστικά της εφηβείας είναι o εγωκεντρισμός, με το να δείχνουν ότι είναι το κέντρο του κόσμου («Αυτό θέλω και αυτό πρέπει να γίνει»), η αυτοαπορρόφηση («Εγώ και κανένας άλλος»), η ανησυχία για τις σωματικές μεταβολές («Γιατί έχω μικρό στήθος ακόμα;» ή «Γιατί είμαι ακόμα κοντός/ή;»), η αίσθηση απώλειας ελέγχου («Γιατί συμβαίνει αυτό;»), το άγχος και η αγωνία («Αξίζω; Θα τα καταφέρω;»), η ανησυχία για τη γνώμη των άλλων («Είμαι αρκετά όμορφη;»), η σύγκριση του πραγματικού εαυτού με έναν ιδανικό εαυτό («Πόσο μοιάζω με το μοντέλο που θαυμάζω;»), οι δοκιμές ρόλου και ιδεολογίας (π.χ. ο «σκληρός») κ.α.
   Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά των εφήβων συνοδεύονται από λάθη που οδηγούν τον/την έφηβο/η να νιώθει κενό, θλίψη και απόγνωση, αντιδράσεις που είναι αναμενόμενες. Ας μην ξεχνάμε, όμως, ότι η εφηβεία είναι από τη φύση της μια περίοδος απώλειας, απώλειας της ανεμελιάς και της παιδικότητας.

Πως αντιδρούν οι έφηβοι; 

   Όταν ο έφηβος, όπως επίσης και ο ενήλικας, βρίσκεται σε μεγάλη πίεση καταφεύγει σε διάφορες συμπεριφορές, που είναι γνωστές ως μηχανισμοί άμυνας. Τέτοιοι είναι: η απομόνωση ή ονειροπόληση (ο έφηβος κλείνεται στο δωμάτιό του. Αφήστε τον!), η άρνηση (ο έφηβος αρωσταίνει για να αποφύγει το δύσκολο διαγώνισμα ή αναβάλλει τις υποχρεώσεις του) , η απόσυρση (αδιαφορία και παραίτηση για τα πάντα), η προβολή (αποδίδει στους άλλους το θυμό ή την αντιπάθεια που αισθάνεται ο ίδιος γι’αυτούς, π.χ. «αυτός ο καθηγητής δε με χωνεύει»), η εκλογίκευση ( κατασκευαζει θεωρίες σύμφωνα με τη δική του λογική για να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις), η μετάθεση (τα βάζει με τους γονείς του επειδή δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί σε μια δύσκολη κατάσταση στο σχολείο ή στις προσωπικές του σχέσεις), η μετουσίωση (ποιος έφηβος δεν έχει γράψει ποιήματα ή ημερολόγιο, δεν έχει ζωγραφίσει ή δεν έχει ταλαιπωρήσει κάποιο μουσικό όργανο;) κ.α.
   Θα αναρωτηθούν δικαιολογημένα, σ’ αυτό το σημείο όλοι: Οι μηχανισμοί άμυνας είναι καλοί ή κακοί; Η απάντηση είναι πως δεν είναι από την φύση τους ούτε καλοί ούτε κακοί. Ο χαρακτηρισμός καλός ή κακός θα εξαρτηθεί από τη συχνότητα, την ένταση και τη διάρκεια με την οποία παρουσιάζονται. Αντιθέτως, οι μηχανισμοί άμυνας εκτονώνουν τη συσσωρευμένη ένταση και δρουν προστατευτικά στη ψυχική υγεία του/της εφήβου.
   Τέλος, είναι πολύ σημαντικό να πούμε ότι όπως κανένας άνθρωπος δεν είναι ίδιος με τον άλλον, έτσι και κάθε παιδί περνά την εφηβεία του με πολύ ξεχωριστό τρόπο. Κάποια φαινόμενα της εφηβείας εκφράζονται με πολύ διαφορετικό τρόπο στους εφήβους, άρα και η ενδεικνυόμενη συμπεριφορά των γονιών πρέπει να προσαρμόζεται στις συγκεκριμένες συνθήκες αλλά και στην ξεχωριστή προσωπικότητα και χαρακτήρα του κάθε παιδιού τους.